लक्ष्मी पूजाको धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्व: आधुनिक समाजमा यस पुजाको प्रभाव

काठमाडौं– आज नेपालमा तिहार पर्वको तेस्रो दिनका रूपमा लक्ष्मी पूजाको आयोजना गरिँदै छ । यो दिनलाई विशेष गरी धन, सम्पत्ति, र समृद्धिकी देवी लक्ष्मीको पूजाको दिन मानिन्छ। हिन्दू धर्मशास्त्रमा यस दिनको विशेष महत्त्व रहेको छ र यसलाई हरेक वर्ष दीपावली वा तिहारको अवसरमा मनाइन्छ।

लक्ष्मी पूजाको क्रममा घरलाई सफा र सजिलो बनाइन्छ, दीप प्रज्वलन गरिन्छ, र देवी लक्ष्मीलाई धूप, दीप, फूल, र मिठाइ अर्पण गरिन्छ। यस लेखमा हामी लक्ष्मी पूजाको धार्मिक महत्त्व, किंवदन्ती, र पूजा गर्ने विधिको विषयमा खोजमूलक जानकारी प्रस्तुत गर्दैछौं।

लक्ष्मी पूजाको धार्मिक महत्त्व

लक्ष्मी पूजाको दिनलाई विशेष गरी धन र सम्पन्नताको कामना गर्ने पर्वका रूपमा लिइन्छ। हिन्दू धर्ममा लक्ष्मीलाई सम्पन्नता, सुख, र शान्तिकी देवीका रूपमा मानिन्छ। लक्ष्मी देवीलाई घरमा बास गरे धनधान्यले घरको भरपूर हुनेछ भन्ने विश्वास छ। यसकारण, तिहारको यस दिन घर–घरमा दीप प्रज्वलन गरेर लक्ष्मीलाई आकर्षित गर्न प्रयास गरिन्छ। यो पूजाले नकारात्मक उर्जा हटाएर सकारात्मकता ल्याउने विश्वास छ, जसले घरलाई शान्ति र समृद्धिको प्रतीक बनाउँछ।

किंवदन्ती र धार्मिक कथा

लक्ष्मी पूजासँग जोडिएका थुप्रै धार्मिक कथाहरू छन्, जसले यो पूजाको महत्वलाई अझ गहिरो बनाएको छ। एक प्रमुख किंवदन्ती अनुसार, समुद्र मन्थनका क्रममा देवी लक्ष्मी उत्पन्न भइन्। भगवान विष्णु र असुरहरूको मन्थनले समुद्रबाट अमृत बाहिर ल्यायो र त्यही मन्थनबाट लक्ष्मी देवीको उत्पत्ति भएको मानिन्छ। विष्णुको संगिनीका रूपमा उनले उनलाई धन, समृद्धि र शान्तिका लागि आशीर्वाद दिन थालिन्।

अर्को कथा अनुसार, लक्ष्मी पूजाको दिनमा देवी लक्ष्मी पृथ्वीमा आउँछिन् र घरहरूमा भ्रमण गर्छिन्। घर सफा र सुसज्जित भएपछि लक्ष्मी घरभित्र छिर्छिन् र आफ्नो आशीर्वाद दिन्छिन् भन्ने मान्यता छ। त्यसैले, घरको सफाइ र दीप प्रज्वलनले देवी लक्ष्मीलाई आकर्षित गर्ने विश्वास गरिन्छ।

पूजा विधि

लक्ष्मी पूजाको विधि पनि निकै महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। यो दिन विशेषगरी साँझको समयमा घरमा लक्ष्मीको प्रतिमा वा चित्र राखी पूजा गरिन्छ। पूजा विधिमा सर्वप्रथम घरलाई सफा र सुसज्जित बनाइन्छ, जसले देवी लक्ष्मीलाई आमन्त्रण गर्ने विश्वास गरिन्छ। यसपछि लक्ष्मीको मूर्तिमा जल, फूल, अक्षता, फलफूल, धूप र दीप अर्पण गरिन्छ।

पूजामा लक्ष्मीका साथमा गणेश, सरस्वती र कुलदेवतालाई पनि पूजा गरिन्छ। लक्ष्मीको पूजा गर्ने क्रममा मखमली फूल र दीप बालेर लक्ष्मीलाई आमन्त्रण गर्ने चलन छ। यस दिन विशेषगरी लक्ष्मी स्तोत्र, विष्णु सहस्रनाम, र श्रीसूक्त जस्तो पवित्र पाठ गरिन्छ।

आधुनिक समाजमा लक्ष्मी पूजाको प्रभाव

आजको समयमा पनि लक्ष्मी पूजाको धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्व ज्यूँका त्यूँ छ। व्यापारिक क्षेत्रमा खासगरी यो दिन व्यवसायलाई राम्रो बनाउन र सफलताको कामना गर्न लक्ष्मी पूजाको आयोजन गरिन्छ। नेपाल लगायत भारत र अन्य हिन्दू बाहुल्य क्षेत्रमा यस दिन बैंक, पसल, र व्यावसायिक संस्थाहरूमा पनि लक्ष्मीको पूजा गरिन्छ। यो पूजाले व्यक्ति र समाजलाई धार्मिकता, आस्था, र सांस्कृतिक एकताको भावनामा बाँध्ने काम गर्छ।

लक्ष्मी पूजाले मात्र सम्पन्नताको कामना गराउँदैन, यसले मानवलाई धार्मिक र सामाजिक आस्थामा जोड्ने काम पनि गर्छ। देवी लक्ष्मीलाई सम्मान गर्दै गरिएको यो पूजा हाम्रो परम्परा र संस्कृतिको महत्वपूर्ण हिस्सा हो। आधुनिक समयमा समेत यस पूजाले मानवलाई आत्मिक र आध्यात्मिक उन्नतिको मार्ग देखाउने प्रयास गर्छ, जसले समग्र समाजलाई एकजुट बनाउन मद्दत पुर्याउँछ। यस वर्ष पनि लाखौं हिन्दूहरूले यो पर्वलाई परम्परागत आस्थाका साथ मनाउनेछन्, देवी लक्ष्मीको आशीर्वादको प्रतीक्षा गर्दै।