अन्तिमपत्र (कथा)

धुलिखेलको हरियाली भीरमुनि एउटा सानो गाउँ थियो नाम थियो सानोथली। त्यहाँका मान्छेहरू सरल थिए, जीवन पनि सादा। गाउँ सानो भए पनि त्यहाँ बस्ने मानबहादुरका सपना ठूला थिए।

७५ वर्ष पुगेका मानबहादुर कहिल्यै शहरतिर पलायन भएनन्। उनका जीवनका तीन सन्तान भने त्यसको उल्टो थिए। देशको भविष्य खोज्दै सबै छोराहरू कतार, मलेसिया र दुबईतिर लागे।

श्रीमती जानकीको निधनपछिको सन्नाटाले घरलाई गाढा सुनसान बनाएको थियो। चार कोठाको पुरानो घर, झ्यालबाट झुल्किने बेलुकीको घाम, आँगनको तुलसी चौतारी र कान्छो छोराले बाँधिदिएको पुरानो रेडियो यी नै अब मानबहादुरका संगी थिए।

एक साँझको कुरा हो। असोजको चिसो हावाले झ्यालका पर्दाहरू हल्लाइरहेको थियो। टाढाको पाखामा बाँसुरीको धुन सुनिन्थ्यो साइला बाख्रापालको होला। मानबहादुर राँको उज्यालोमा डायरी पल्टाउँदै थिए। अक्षरहरू बिस्तारै झरेका थिए, तर भावनाहरू गहिरिँदै गएका थिए।

उनले कलम उठाए र लेख्न थाले—

“प्रिय छोरा-बुहारी र नातिनातिनीहरू,

म यहाँ ठिक छु, तर मन धेरै खाली छ। घरको आँगन अझै तिमीहरूलाई कुर्दैछ, आकाशको जुन अझै उही दिशातिर टोलाइरहेछ। म सधैं सोच्छु के तिमीहरूलाई पनि आँगनको त्यो गुच्चा सम्झना आउँछ? त्यो तुलसी चौतारी, त्यो गाईको बथान, आमा पकाउँथिन्थ्यो त्यहीँको ढिक्कामा बसेर भात।

म धेरै केही चाहन्न, तर आउनू एकपल्ट।

आउनू, हामीसँग बिताएका ती बिहानहरू सम्झन।”**

पत्र लेखिसकेपछि उनले रेडियो बन्द गरे। आज फेरि उही गीत लागिरहेको थियो “गाउँकै बाटो हिड्दा याद आउँछ…।” मानबहादुर मुस्कुराए, आँखा चिम्लिए, र थकित शरीरलाई ढोकातिर फर्किएर बिछ्यौनामा सुताए।

त्यो रात उनी गहिरो निद्रामा गएका थिए। अचेल निद्रा पनि थोरै साथी हुन्थ्यो, तर आजका आँखा झ्याप्पै लागेको थियो।

दोस्रो दिन बिहान। गाउँका पोस्टमान शेरबहादुर कहिल्यैजस्तै पत्र लिएर मानबहादुरको घर आइपुगे। ढोका उघ्रिएको थियो, तर आवाज आएन। कराउँदा पनि कुनै जवाफ नआएपछि उनले छिर्ने अनुमति लिएर भित्र पसे।

मानबहादुर निद्रामा थिए। एकदमै शान्त अनुहार। तर त्यो निद्रा सधैंको लागि थियो।

डायरी खोल्दा सबैभन्दा पछिल्लो पृष्ठमा त्यही पत्र भेटियो। शेरबहादुरको मन गह्रौं भयो। उनले तीनै छोरालाई त्यो पत्रको फोटो खिचेर पठाए तीनै जनालाई एउटै म्यासेज:

“हजुरबुबाको अन्तिम शब्दहरू… आउनुहोस्।”

केही सातापछि।

सानोथलीको उकालोबाट कालो गाडी आइपुग्यो। गाउँका बच्चाहरू दौडिएर हेर्न आए। त्यही गाडीबाट तीनजना युवाहरू झरे शरमिला अनुहार, आँखामा थकान र पछुतो।

मानबहादुरको घरमा टुलुटुलु हेर्दै पुगे। तुलसी चौतारी उस्तै थियो, तर मानबहादुर थिएनन्। घरको भित्रको झ्यालबाट झुल्किएको घाम अब उनीहरूको अनुहारमा लागिरहेको थियो तर त्यो उज्यालो होइन, प्रश्न थियो।

“हामी किन यति ढिलो गर्‍यौं?” साइँला छोरा राजुले आँखा लुकाउँदै भन्यो।

“बुबाको सपना भनेकै हामी फर्कौं भन्ने थियो,” कान्छो रमेशले भन्यो, स्वर भाँचिएर।

ठूलो छोरा भरतले चुपचाप डायरीका पानाहरू पल्टायो। धेरै पानाहरूमा सामान्य कुरा थिए बारीको काम, छिमेकीहरूको बखान, कहिलेकाहीँ आमा सम्झिँदै लेखिएका शब्दहरू। तर अन्तिम पाना भने गह्रौं थियो।

त्यो दिन साँझ, तीनै छोराले आँगनको चौतारीमा बसेर बुबालाई सम्झिए। गाउँका वृद्धहरू आए, छिमेकीहरूले सुनाए “तपाईंका बुबा त हाम्रै अभिभावक जस्तै हुनुहुन्थ्यो। उहाँले कहिल्यै हार मान्नु भएन।”

साँझमा, बुबाले लेखेको पत्रको एक–एक शब्द तीनै जनाले पढे। अनि त्यो डायरीलाई घरको एउटा ढिक्कोमा राखे जहाँबाट हरेक बिहान मानबहादुरले सूर्योदय हेर्थे।

तीन महिनापछि, सानोथलीमा एउटा नयाँ काम सुरु भयो मानबहादुर मेमोरियल पुस्तकालय। गाउँका बालबालिकाहरू पढ्न आउने नयाँ ठाउँ बन्यो। छोराहरूले विदेश फर्केर घर बनाउने योजना गरे, अनि बुबाको सपना पूरा गर्ने निर्णय।

अब हरेक साल, असोजको पहिलो साता, सानोथलीमा एउटा सानो कार्यक्रम हुन्छ “बुबाको सम्झना”।

गाउँका बच्चाहरू कविता लेख्छन्, डायरी पढ्छन्, र सोध्छन् “के मानबहादुर जस्तै बन्न सकिन्छ?”