रुसी सेना गएका नेपाली ज्यान गुमाउँर्दै, सेटिङबाट पठाइन्छ

नेपालले बेलायत र भारत बाहेकका देशमा नेपाली नागरिकलाई सैनिक सेवाका लागि अनुमति दिएको छैन । हाल रुसी सेनामा नेपाली युवा जाने क्रम पनि बढेको देखिन्छ । रुस संस्थागत (म्यानपावर कम्पनी) र व्यक्तिगत प्रयासमा भिसा लिएर रोजगारीका लागि नेपालीहरु जाने क्रमपनि बढेको छ । सरकारले रुस–युक्रेन युद्धपछि पनि रुस रोजगारीमा जाने विद्यार्थी र कामदारको हकमा भिसा रोकेको छैन ।

रुस–युक्रेन युद्धमा दुवै तर्फबाट २ सय बढी नेपाली भर्ना भएको नेपाली दूतावास मस्कोको अनुमान छ । दूतावासले हालै पठाएको एउटा पत्रमा यति संख्या बताइएको छ । तीन महिनाभित्र रुसी सेनाको सहयोगीको जिम्मेवारीमा रहेका तीन जना नेपालीको मृत्यु भएको नेपाली दूतावास मस्कोले जनाएको छ । दूतावासका अनुसार युक्रेनसँगको युद्धमा स्याङ्जाका प्रितम कार्की, दोलखाका राजकुमार रोक्का र इलामका गंगाराज मोक्तानको कात्तिक २९ गते मृत्यु भएको हो ।

रुसी सेनामा नेपाली भर्ती हुने क्रम र त्यसको अवस्थाको बारेमा रुस–युक्रेनको सम्बन्धीत पक्षसँग जानकारी लिने काम भइरहेको मस्कोका नेपाली राजदूत मिलन तुलाधरले जानकारी दिए । नेपाली मारिएको घटनाको बारेमा सम्बनधीत पक्षसँग जानकारी सोधखोज भइरहेको उनले बताए । ‘अहिले पनि रोजगारीमा रुस आएर नेपाली सेना भर्ती हुने ठुलै संख्या रहेको सूचना आएको छ । रुस ठुलो भएका कारण कहाँ नेपाली छन् । कसरी भर्ती भइरहेका छन् भन्ने पत्ता लगाउन समस्या भइरहेको छ ।’ उनले भने, नेपालबाट रोजगारी र अध्ययनका लागि आएको विद्यार्थी सेनामा भर्ती भइरहेका छन् । यसरी आएका नेपाली सेनामा भर्ती भएको सूचना पाउन पनि मुश्किल हुन्छ ।’

नेपाली रुस सेना भर्ती कसरी भइरहेका छन् भन्ने विषयमा यहाँको सरकारसँग जारी लिएररहेको र भर्ती प्रक्रिया रोक्न समेत आग्रह गरिरहेको उनको भनाइ छ । इजरायलमा हमासको आक्रमणमा परी दश जना नेपाली विद्यार्थीको ज्यान गएको पीडा भुल्न नपाउँदै युक्रेससँगको युद्धका क्रममा तीन नेपालीको मृत्यु भएको मस्कोस्थित नेपाली दूतावासले पुष्टि गरेको छ । तर, ती नेपाली कहाँ र कसरी भनेर भन्ने दूतावासले खुलाएको छैन । उनीहरुका शव कहाँ छ भन्ने पनि जानकारी नभएको दूतावासले जनाएको छ । यो विषयमा परराष्ट्र मन्त्रालयले पनि केही प्रक्रिया दिएको छैन । रुस सेनामा भर्ती मृत्यु भएको नेपालीका बारेमा जानकारी लिन काम भइरहेको परराष्ट्र मन्त्रालयकी प्रवक्ता सेवा लम्सालले जानकारी दिइन् । रुसी सेनामा नेपाली भर्ती भएको र उनीहरुको मृत्यु भएको विषयमा मस्को दूतावासले अध्ययन गरिरहेको उनले बताइन् ।

अघिल्लो वर्ष र चालु आर्थिक वर्षको ४ महिनाको तत्थांकले व्यक्तिगतरुपमा गएका नेपाली युवाहरूको संख्या अत्यधिक देखिन्छ । गत वर्ष म्यानपावर कम्पनीमार्फत एक जना पनि नेपाली रुस रोजगारीका लागि गएको तथ्यांक नभएको वैदेशिक रोजगार विभागले जनाएको छ । भने, चालु आर्थिक बर्ष सुरु भएको ४ महिनामा ३ सय ८६ जना रोजगारीका लागि गएको विभागको तथ्यांक छ । ४ महिनामा ३ सय रुप पुगे साउनमा म्यानपावर कम्पनीमार्फत ३१, व्यक्तिगत १८ र पुनः श्रम स्वीकृतिमार्फत ४ जना गरी ५३ जना, भदौमा म्यानपावर कम्पनीमार्फत ६१ र व्यक्तिगत ९८ गरी १ सय ५९ जना, असोजमा म्यानपावर कम्पनीमार्फत १० र व्यक्तिगत ३१ गरी ४१ जना, कात्तिकमा म्यानपावर कम्पनीमार्फत २७ र व्यक्तिगत १५ जना गरी ४१ जना रुस नेपाली युवा गएको विभागको तथ्यांकमा छ । यस्तै, गत आर्थिक वर्षमा व्यक्तिगतरुपमा ३ सय ८६ जना नेपाली वैदेशिक रोजगारीमा रसिया गएको विभागले जनाएको छ ।

रुसी सेनामा नेपाली युवा भर्ती हुने अनुमति नभएको वैदेशिक रोजगार विभागका महानिर्देशक मदन दाहालले जानकारी दिए । रुस नेपाली व्यक्तिगत श्रम स्वीकृति लिएर गइरहेको र यो भिसामा गएका नेपाली सेनामा भर्ती भएको विषयमा जानकारी नभएको उनले बताए । ‘प्रमाणसँग कम्पनीको पत्र आएपछि व्यक्तिगत भिसा रोक्न सकिदैन् । सबै प्रमाण लिएर आएको भिसा दिनुपर्ने कानुनी व्यवस्था छ ।’ उनले भने ।

कर्मचारीको मिलोमत्तोमा एजेन्ट र म्यानपावरले पठाँउछन् वैदेशिक रोजगार विभाग र श्रम कार्यालयका कर्मचारीलाई आर्थिक प्रलोभनमा पारेर व्यक्तिगत श्रम स्वीकृति लिएर नेपालीलाई रुस पठाइरहेको पाइएको छ । व्यक्तिगत भिसा र श्रम स्वीकृतिका लागि म्यानपावर कम्पनी सञ्चालनको अनुभव भएका केही व्यक्ति र एजेन्टहरुको गिरोहले नेपाली युवालाई युद्धग्रस्त देश रुस पठाइ रहेपनि सरकारी निकाय मौन बसेको वैदेशिक रोजगारविज्ञहरुको आरोप छ ।

सरकारी कर्मचारी नै पैसाको प्रलोभन परी रुसमा नेपाली युवा पठाउन गिरोहलाई सहयोग गरिरहेको उनीहरुको आरोप छ । वैदेशिक रोजगारीका लागि सामान्य फारम भर्नसमेत पसिना काड्ने शैक्षिक हैसियतमा रहेका युवाहरू व्यक्तिगत भिसामा रुसको भिसा प्राप्त गर्नु प्रायः असम्भव नै भएको रोजगारविज्ञ गणेश गुरुङ बताउँछन् । रुस जान व्यक्तिगत भिसा नै प्रयोग भएको तथ्यांक हेर्दा सेटिङमै श्रम स्वीकृति जारी भइरहेको उनको दाबी छ ।

रुसमा युद्धमा परी नेपालीको मृत्यु भएपछि मिलेमतोमा श्रम स्वीकृति दिने सरकारी कर्मचारीका बारेमा छानबिन गर्नुपर्ने दबाब श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयलाई परेको छ । श्रम मन्त्रालयले पनि यो विषयमा छानबिन गर्ने जनाएको छ । पछिल्लो समय भारत, यूएई र कतार हुँदै पनि नेपाली युवा रुसी सेनामा भर्ती हुन जाने गरेको पाइन्छ । सामाजिक सञ्जालमा रुसी सेनामा भर्ती भएको टिकटक समेत नेपाली युवाले पोष्ट गदै आएका छन् ।

यूएईबाट रुस सेनामा भर्ती भएका गंगाले २ महिनामा ज्यान गुमाए वैदेशिक रोजगारीका लागि यूएई पुगेका इलाम नगरपालिका –५ का ३३ वर्षेयि गंगाराज मोक्तान २ महिनाअघि मात्र रुस सेनामा भर्ती भएका थिए । रुस सेनामा भर्ती भएका गंगाराजको कात्र्तिक २९ गते तालिमका क्रममा मृत्यु भएको खबर मस्कोस्थित नेपाली दूतावासले ३ दिनअघि खबर गरेको उनकी श्रीमति याङकी मोक्तान शेर्पालाई जानकारी दिइन । गंगा यूएईबाट रुस सेनामा भर्ती हुन गएपछि मात्र आफुलाई थाहा भएको शेर्पाले बताइन् ।