तीनकुने घटनामा सरकारले अर्धस्वचालित र डेट एक्स्पायर टियर ग्यास हानेकाे जवाफ खोई ?
काठमाडौं– राजावादीले शान्तिपूर्ण भनेको प्रदर्शनमा दुई जनाको ज्यान गएको र प्रदर्शनकारीले निजी सम्पत्तिमा आगजनी तथा लुटपाट गरिएको घटनासँगै सुरक्षाकर्मीको भूमिकामाथि पनि प्रश्न उठेको छ ।
तीनकुने घटनामा सुरक्षा संयन्त्रको निरिहपन बुझ्नु भन्दा पहिले हिजोको पत्रकार सम्मेलनबारे प्रहरीमा कुन तहको ‘कोअर्डिनेसन’ हुने रहेछ भन्ने बुझौँ । आम चासोको विषयमा प्रहरीको पत्रकार सम्मेलन हुँदै गर्दा समेत समन्वयको अभाव देखिन्थ्यो ।
प्रदर्शनहरुमा प्रहरीको उपस्थिती भनेकै राज्यको उपस्थिती हुन्छ । भीड उत्तेजक भयो भने कम क्षतिमा अवस्थालाई नियन्त्रणमा लिनुपर्ने हुन्छ । भीड नियन्त्रणका लागि प्रहरीले अश्रुग्यास प्रयोग गर्ने गर्दछन्, जुन मानव स्वास्थ्यका हिसावले गम्भीर मानिन्छ । अझ मिति सकिएको (डेट एक्स्पायर) अश्रुग्यासको प्रयोग झन हानिकारक मानिन्छ । तर प्रहरीले भने पटकपटक मिति सकिएकै अश्रुग्यासको प्रहार गरी भीड नियन्त्रणको प्रयास गरेको देखिन्छ ।
राज्यको निरिहपन उदांगिएको बेला नागरिकहरुले तीनकुने घटनाबारे सत्य तथ्य प्रहरीले बाहिर ल्याउने आशा मारिसकेका त छैनन् । तर प्रहरीको गोलमोटल जवाफ, सूचना संकलनमा नै कमी, नागरिकलाई गोली लागेर घाइते र मृत्युमा समेत गैरजिम्मेवार जवाफ, भौतिक संरचना जोगाउन नसकेको विषयमा समेत जिम्मेवारी नलिँदा थप प्रहरी संगठन र राज्यप्रति थप आक्रोश पैदा भइरहेको देखिन्छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा समेत मानव स्वास्थ्यलाई गम्भीर असर गर्ने अश्रुग्यासको प्रयोग रोक्नुपर्ने विषयमा आवाज उठिरहेको छ । तर नेपालमा भने बारम्बार लापरबाही भइरहेको देखिन्छ ।
पछिल्लोपटक काठमाडौं केन्द्रित ०८० साल मंसिर ७ गते दुर्गा प्रसाईँले बल्खुमा गरेको आन्दोलनमा समेत प्रहरीले ‘डेट एक्स्पायर’ भएको ‘टियरग्यास’ प्रहार गरेको थियो । त्यति बेला घाइते भएपनि कसैको ज्यान भने गएको थिए ।
जिल्ला प्रहरी परिसर, काठमाडौंले चैत २० गते तयार पारेको एक गोप्य रिपोर्टमा भने डीआईजी आचार्यले भनेको भन्दा दोब्बर संख्यामा त ‘जंगी राउन्ड’ नै फायर भएको उल्लेख छ। उच्च स्रोतका अनुसार ३९ पृष्ठको रिपोर्ट अनुसार प्रहरीले सो दिन प्रहार गरेको ‘जंगी राउन्ड’ को संख्या मात्रै ९२ छ। । डरलाग्दो पक्ष त के छ भने यसमध्ये सबैभन्दा बढी गोली अर्धस्वचालित हतियार ‘सेल्फ लोडिङ’ राईफल (एसएलआर) बाट भएको छ ।
स विषयमा अहिले बोल्ने अवस्था नभएको प्रहरी प्रवक्ता प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डीआईजी) दिनेश आचार्यले बताए । उनका अनुुसार आन्दोलन नियन्त्रणमा लिँदा प्रहरीले गोली र अश्रुग्यास प्रहार गरेको थियो ।
एसलआरबाट ८१ राउन्ड गोली प्रहार भएको थियो, जुन कुल ‘जंगी राउन्ड’ गोली प्रहारको ८८ प्रतिशत हो। अर्को अर्धस्वचालित हतियार इन्सासबाट ६ राउन्ड, सर्ट गनबाट तीन राउन्ड, चिनियाँ पेस्तोलबाट दुई राउन्ड गोली प्रहार भएको रिपोर्टमा उल्लेख छ। यसरी ९४ प्रतिशत गोली अर्धस्वचालित हतियार इन्सास र एसएलआरबाट प्रहार भएको हिसाब निस्कन्छ। यस्तै सशस्त्र प्रहरीले छुट्टै १८ राउन्ड गोली चलाएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।
एसएलआर, इन्सास घातक प्रकृतिका हतियार हुन्, जुन भीड नियन्त्रणमा अन्तिम अवस्थामा मात्रै प्रयोग गरिन्छ । तर प्रहरीले शुरूमै यी दुई खाले घातक हतियारबाटै सबैभन्दा बढी गोली चलाएको देखिन्छ । तीनकुने क्षेत्रमा प्रहरीको २० वटा ‘कमान्ड टोली’ खटिएका थिए। रबर बुलेट भने प्रहरीले २०१ राउन्ड प्रहार गरेको थियो । यस विषयमा मानव अधिकार आयोग पनि चुप छ ।