५ लाख मेट्रिक टन धान उत्पादन घट्न सरकारकै अनुमान

काठमाडौँ– वर्षातको फेरिएको प्रबृत्तिका कारण यो साल अघिल्ला वर्षको भन्दा कम्तिमा ५ लाख मेट्रिक टन कम.मात्रै धान उत्पादन हुने अनुमान सरकारी अधिकारीहरुले गरेका छन् ।

तराई क्षेत्रमा निकै ढिला गरी मनसुन (बर्खा) सुरु भएका कारण पोहोर खेति भएकोमध्ये २७ हजार हेक्टर जमीन यसपालि बाँझै बसेको सरकारी आँकडा छ ।

मधेश प्रदेशमा मात्रै पोहोर खेति भएमध्ये १० प्रतिशत भूमि यसपल्ट बाँझै बसेको कृषि तथापशुपंक्षी मन्त्रालयका अधिकारीहरुले बताएका छन् ।

बर्खा सकिएपछि पनि दशैँका बेला असोज तेस्रो हप्ताको वर्षाले कोशी प्रदेशमा ५६ हजार मेट्रिक टन बराबरको धान बालीमा क्षति भएको विवरण सरकारले सङ्कलन गरेको छ। त्यतिबेला धानसहित सबैखाले बाली, चौपाया र कृषि पूर्वाधारसहित ३ अर्ब ५५ करोड रुपैयाँ बराबरको क्षतिको रूपमा अधिकारीहरूले मूल्याङ्कन गरिएको छ ।

नेपालमा पोहोर साल करिव ५९ लाख टन धान फलेको थियो । त्यसमध्ये करिब ६ लाख टन जति चैते धान फलेको सरकारी आँकडा छ । पोहोर धानबालीको राष्ट्रिय उत्पादकत्व ३.८ टन प्रतिहेक्टर थियो। यस वर्ष उक्त उत्पादकत्वको दर पनि खुम्चिनसक्ने अड्कलबाजी भएको छ ।

यसरी एकातिर धानको उत्पादन घटिरहेका बेला यसको मूल्य पनि उत्तिकै सस्तिएको छ । पोहोर साल औसत ४० रुपैयाँ पुगेको एक किलोग्राम धानको मूल्य यस वर्ष ३० रुपैयाँभन्दा तल झरेको छ । त्यसो त, यसअघि तत्कालिन अर्थमन्त्री डा. प्रकाशशरण महतले धानको आयातमा मूल्य अभिबृद्धि कर (भ्याट) लगाइदिएपछि स्थानीय किसानले पनि धान बेच्दा ज्यादा भाउ पाएका थिए । पछिको सरकारले उक्त भ्याट हटाएर धान आयातलाई सजिलो पारेपछि किसानले पाउने मूल्य खस्किएको हो ।

अहिले धान सस्तो भए पनि कतिपय विज्ञहरुले भने हिउँद सकिँदै जाँदा चामलको मूल्यमा बढोत्तरी हुने संभावना पनि दर्शाएका छन् । धान भित्र्याउने बेलामा आएको वर्षाले काटेको धान पनि भिजाइदिएको छ । यसले पनि गुणस्तरीय चामलको उत्पादन अझ घट्ने देखिएको छ ।

तर नेपाल अहिलेकै अवस्थामा खाद्यान्न अभाव वा चरम महँगीको हालतमा पुग्दैन । किनकी, हामीसँग भारतको विशाल उत्पादन पनि छ ।

भारत विश्वकै अग्रणी चामल निर्यातकर्ता मुलुक हो। चामलको विश्वव्यापी व्यापारमा भारत एक्लैले ४० प्रतिशत हिस्सा ओगट्छ। त्यस्तो देशसँग नेपालको स्थिर विनिमयदर र खुल्ला सीमा भएका कारण नेपालमा चामलको भाउ अचाक्लि महँगिने संभावना हुँदैन ।

त्यसो त, नेपालले भारतबाहेक पनि चीन, भियतनाम, अमेरिका, दक्षिण कोरिया, थाइल्यान्डसहितका मुलुकबाट चामल आयात गर्ने गरेको भन्सार विभागको तथ्याङ्कले देखाउँछ।